di Ivan Marongiu

Francesco Cossiga, su prus giòvanu Presidente de sa Repùblica italiana

Cando s’at a dimìtere in su 1992, cun duos meses de antìtzipu respetu a s’iscadèntzia naturale, in un’arresonu televisivu a retes unificadas, aiat fatu unu discursu a sos giòvanos nerendelis  «de amare sa pàtria, de onorare sa natzione, de serbire sa Repùblica, de crèere in sa libertade e de crèere in su paisu nostru», e l’aiat fatu contende ognunu de custos invitos contendelos cun sos pòddighes de sa manu.  At a concruire (cun atzentu sardu forte, pro su cale beniat semper istorchidu dae sos còmicos) narende “Bivat s’Itàlia! Bivat sa Repùblica!”

Nàschidu in Tàtari su 26 de trìulas de 1928, Francesco Cossiga aparteniat a una famìlia mèdiu-burghesa republicana e antifascista originària de Sìligo.  Sos babbos fiant Giuseppe Cossiga e Maria “Mariuccia” Zanfarino.

Fiat ghermanu de Enrico e Giovanni Berlinguer (sa mama “Mariuccia” Loriga fiat sorrastra de Maria Zanfarino, ca sos rispetivos babbos Giovanni Loriga e Antonio Zanfarino, fiant fìgios de sa matessi mama). Mancari  esseret mutidu «Cossìga», sa pronùntzia giusta de su sambenadu est «Còssiga», difatis Còssiga in tataresu signìficat Còrsica, cosa chi iscòviat sa possìbile provenièntzia de s’areu suo.

A sèighi annos si fiat diplomadu, in antìtzipu de tres annos, in su Litzeu clàssicu Domenico Alberto Azuni: s’annu sighente si fiat iscritu a sa Democratzia Cristiana e tres annos a pustis, a 19 annos e mesu ebbia, si fiat laureadu in Giurisprudèntzia, comintzende una carriera universitària chi l’aiat a permìtere de otènnere sa càtedra de Deretu costitutzionale in sa facultade de Giurisprudèntzia de s’Universidade de Tàtari. Frantziscu Cossiga fiat una mente brillante, pro nàrrere pagu, chi si fiat postu a su servìtziu de sa Repùblica italiana.

Su sèberu de dare sas dimissiones cun duos meses de antìtzipu rispetu a sa iscadèntzia naturale de su mandadu presidentziale, annuntziende·las cun medas polèmicas sa die de sa Festa de sa Liberatzione, narat meda de su temperamentu de Cossiga. Sa carriera polìtica sua, longa, primidia e diferente dae cussa de totu sos àteros polìticos de sa gasi narada Prima Repùblica, est istada influentzada meda dae su protagonismu suo, dae su caràtere suo chi podimus definire foras dae sos ischemas de s’època sua. Totu elementos chi si fiant annoditados de prus cun s’edade e chi fiat istados sintetizados cun su nomìngiu bene intzertadu chi l’aiat dadu su giornalista Filippo Ceccarelli, su “sciamanu”.

Cossiga fiat istadu su segretàriu a sa Difesa prus giòvanu de s’istòria repubblicana, e su prus giòvanu ministru de s’Internu, e ancora oe est su prus giòvanu de s’istòria a èssere istadu elègidu presidente de sa Repùblica. A pustis de sas dimissiones suas fiat abarradu senadore a vida  pro 18 annos, finas a sa morte acontèssida su 17 austu de su 2010.

Dae cando aiat 17 annos si fiat  iscritu a sa Democratzia Cristiana e a 20 annos, in su 1948, fiat intradu a fàghere parte de un’istrutura clandestina anti-comunista chi si fiat formada in Tàtari suta sa ghia de Antonio Segni, cussu puru presidente de sa Repùblica in sos primos annos Sessanta. A nde iscoviare  s’esistèntzia fiat istadu Cossiga matessi, diversos annos a pustis: «Segni m’aiat mandadu a pigare sas armas in previsione de unu possìbile tentativu de golpe comunista a pustis de s’atentadu a Togliatti e comente  risposta a sa vitòria eletorale de sa DC», aiat contadu in su 1992 a su cuirinalista de su Corriere della Sera Marzio Breda, in una de sas medas intervistas suas acanta allegaiat sena frenos de fatos istòricos italianos.

Sa carriera de Cossiga a artos livellos fiat cumintzada in sos annos Setanta, cun sa prima nòmina a ministru, cando aiat giai acumuladu esperièntzias comente deputadu, sutasegretàriu e capu de sos “Giòvanos turcos”, sa currente cun sa cale a sa fine de sos annos Chimbanta aiat pigadu su pòdere in sa DC tataresa.

Comente  sutasegretàriu a sa Difesa, Cossiga si fiat agatadu a tènnere unu ruolu importante meda in unu acontessimentu particolare de sos primos annos Sessanta, su gasi naradu “piano Solo”: unu pianu segretu pro un’ipotèticu corpu de istadu pensadu dae su generale de sos Carabineris e capu de sos servìtzios segretos militares Giovanni De Lorenzo. Sa minetza de atuare custu pranu diat èssere serbida a dimensionare sas rechertas de su Partidu Sotzialista, in particulare de su segretàriu Pietro Nenni, chi fiat tratende cun su democristianu Aldo Moro sa formatzione de su primu guvernu de tzentrumanca de su pustisgherra. In su 1966 b’at àpidu una cummissione ministeriale chi at indagadu subra custu fatu e Cossiga si fiat ocupadu de tzensurare unas cantas partes de su raportu finale, pro tutelare su segretu militare. Difatis  Cossiga aiat semper decraradu de essere un’apassionadu – e un’espertu – de servìtzios segretos e de ispionàgiu.

In su 1976, a 48 annos, fiat istadu numenadu ministru de s’Internu, unu ruolu delicadu in su perìodu forsis prus cumplessu e precàriu de s’istòria republicana. Cossiga si fiat ocupadu de sa seguridade e de s’òrdine pùblicu de su paisu durante sas cuntestatziones istudentescas, in sos annos prus violentos de sa lota  armada de sos grupos extraparlamentares e durante sas 55 dies de su secuestru de Aldo Moro dae banda de sas Brigatas Rujas, concruidu cun sa morte de Moro matessi; su modu violentu e repressivu cun cale aiat interpretadu su ruolu de ministru aiat fatu de Cossiga unu polìticu odiadu meda, mescamente in sos ambientes de sa manca extraparlamentare. Fiat devènnidu s’obietivu preferidu de sas cuntestatziones e fatu de sos caminos fiat fàtzile agatare  iscritas in sos muros cun faeddos malos in sos cunfrontos suos.

In su 1985, a pustis de Sandro Pertini,  fiat devènnidu su presidentes de sa Repùblica Italiana. Sa prima bia in s’istòria republicana, s’eletzione fiat avènnida a su primu iscrutìniu, cun una majoria manna (752 subra 977 votantes). Solu in su 1946 fiat acontèssidu unu fatu sìmile, cando Enrico De Nicola fiat istadu elègidu a sa prima votatzione capu provisòriu de s’Istadu, ma fiant tempos diferentes meda e non fiat galu istada iscrita sa Costitutzione. Cossiga aiat retzidu su cunsensu non solu de sa DC, ma fintzas de PSI, PCI, PRI, PLI, PSDI e de Manca Indipendente.  A 57 annos, Cossiga est istadu su prus giòvanu presidente de sa Repùblica Italiana.

Sos sete annos chi Cossiga fiat istadu presidente de sa Repùblica sunt sa rapresentatzione mègius de sa singularidade de su pessonàgiu. S’aspetu prus contadu de sos sete annos de presidèntzia de Cossiga però sunt sas duas fases distintas chi aiat tentu: sa prima fiat  durada chimbe annos e fiat istada tranquilla e sena trèulos particulares; sa segunda fiat durada prus pagu de duos annos, durante sos cales Cossiga aiat naradu de totu, sena si poderare,  contra su guvernu e contra su matessi movimentu suo, cosa chi  aiant portadu sos giornales a lu definire su “presidente picconatore”, ispirendesi a una definitzione de Cossiga etotu chi mutiat sas mòvidas suas «picconature».

A contribuire a sa fine antitzipada de su mandadu de Cossiga fiat istada sa detzisione de Andreotti, pigada in su mese de santugaine de su 1990, de rivelare s’esistèntzia de s’operatzione Gladio, s’istrutura difensiva segreta de sa NATO in Itàlia nàschida pro firmare su comunismu. Cossiga aiat fatu parte de cussa operatzione e no aiat pigadu bene sa detzisione de Andreotti de nde iscoviare s’esistèntzia, giudichende·la tropu pretzipitada,  ma comente si siat aiat detzìdidu de si autodenuntziare e de rivendicare su ruolu suo, causende s’indignatzione de sos comunistas chi nd’aiant pedidu sa missa in istadu de acusa pro atentadu a sa Costitutzione. Fiat su nadale de su 1991. Pagu a pustis  Cossiga aiat fatu a sos italianos su discursu prus curtzu  de fine annu de s’istòria de sa Repùblica: fiat duradu tres minutos e mesu ebbia, minutos chi Cossiga aiat impreadu pro ispiegare ca no aiat gana de nàrrere nudda. S’at a mòrrere in Roma su 17 austu de su 2010 a s’edade de 82 annos.   Est interradu in su campusantu comunale de Tàtari, in sa tumba de famìlia, pagu a tesu de sa tumba de Antonio Segni.