di Ivan Marongiu

Comente abituare sos pipios a papare in modu mescuru e sanu

S’educatzione a una alimentatzione curreta comintzat giai dae sos primos meses de vida. Est importante abituare su pipiu giai dae minore a s’alimentare in modu mescuru e vàriu, cun màndigos sanos e de calidade. Una dieta curreta e cun abitùdines sanas de vida reduint  difatis s’arriscu de maladias comente sa grassia e s’obesidades. Segundu sos nutzitzionistas e sos pediatras, su modu  mègius pro trasmìtere sas bonas abitùdines a sos pipios est fàghere a manera chi totu sa famìlia cumpartzat su matessi istile alimentare e de vida.

Su cumintzu de s’alimentatzione cumplementare (o istitamenentu) rapresentat su momentu chi sos genitores, si no l’ant giai fatu, devent detzìdere comente afrontare su tema de alimentatzione assumende·si una responsabilidade pretzisa e collende s’ocasione pro megiorare  sa dieta de totu sa famìlia, de mannos e de minores. Su momentu de su pastu est importante meda e devet èssere non solu nutrimentu fìsicu ma fintzas relatzione, pràghere e sotzialidade. Sos genitores sunt su modellu prus autorèvoles pro su pipiu e su modu chi issos e  sos àteros cumponentes de sa famìlia s’alimentant at a cunditzionare pro semper su modu de papare de su pipiu e duncas fintzas sa salude sua in su tempus benidore.

Giai durante sa gravidàntzia e s’allatamentu, sas mamas diant dèvere controllare cun pretzisione e cun obietividade su cumportamentu alimentare issoro e valutare si impreant in modu adeguadu alimentos cun efetos bonos pro sa salude, comente  berdura e fruta e si sighint una dieta echilibrada, acanta sunt presentes totu sos grupos alimentares, est a nàrrere vitaminas, proteinas, carboidratos, etc. in sa mesura giusta.

Una cosa chi in pagos ischint est chi su gustu s’isvilupat giai durante sa vida uterina. Duncas su pipiu si podet educare a su gustu giai prima de nàschere, pro ite sos gustos alimentares suos ant a dipèndere meda dae su chi sa mama papat. Tocat a nàrrere però chi sas preferèntzias in fatu de gustu non sunt immutàbiles, ma podent èssere modificadas dae sas esperièntzias sensoriales primidias. Medas istùdios subra sos cunditzionamentos ambientales dimustrant chi su pipiu s’abituat a sos sabores de sa dieta materna giai in ùtero e posca durante s’allatamentu. Custos “pontes sensoriales” chi collegant vida intra e extrauterina permitent a su pipiu de reconnòschere sos sabores a sos cales est giai istadu espostu, e de sos cales cunservat  sa memòria, fatzilitende in custa manera cun su cumintzu de s’alimentatzione cumplementare e duncas s’acetatzione de sos alimentos sòlidos chi benint reconnotos comente “familiares”, cun efetos chi durant in su tempus.

Sos pipios chi non sunt istados in manera pretzedente cunditzionados dae s’alimentatzione materna (si sa mama durante sa gravidàntzia e s’allatamentu no at sighidu una dieta vària e echilibrada) sunt prus predispostos a prefèrrere alimentos durches, salidos e sos gosi narados sabores “umami” (est a nàrrere unu de sos chimbe gustos fundamentales  intèndidos dae  sas papillas de su sabore – marigosu, durche, salidu, àtzidu e umami – assotziadu mescamente a su glutammatu presente in sos alimentos a base de petza) e alimentos cun elevada densidade energètica comente cussos cun una cuntzentratzione prus arta de grassos. In su pròpiu momentu sos pipios costumant a difidare de su sabore marigosu presente in diversas berduras e de su sabore àspidu de diversos frutos. S’indùstria alimentare ischit custas cosas, e difatis isfrutat meda custa tendèntzia, orientende sos consumos cara a produtos cun su sabore durche, grassu e salidu, est a nàrrere cussos prus atzetados dae sos minores finas dae sos primos meses de vida.

Ma comente propònnere sabores noos a su pipiu? Càpitat duncas a s’ispissu chi a su cumintzu sos crios refudent alimentos noos, mescamente si tenent unu sabore marigosu o àtzidu; de cunsighèntzia sos genitores, a pustis de unos cantos tentativos non los insistint prus, lassende·si cunditzionare dae una sèrie de aspetos comente s’espressione de sa cara de su pipiu interpretada in manera acrìtica comente crisu o disgustu, ma chi in realidade podet èssere dèvida a ispantu o interessu, comente est naturale cando si tenet  un’esperièntzia sensoriale noa. A s’imbesse, duncas tocat a non si pèrdere de ànimu e su pipiu, a pagu a pagu, at a imparare a connòschere cussos sabores e a los atzetare.

Una cosa fundamentale est a los lassare giogare cun su màndigu. In su primu annu de vida sos pipios, si benint postos in sas cunditziones de appoddigare e esplorare sa cosa de papare, imparant a connòschere e distìnghere sos màndigos chi benint propostos pro mesu de s’integratzione progressiva de informatziones e istrumentos sensoriales (de tipu visivu, tàtile, gustativu, su fragu e sa cunsistèntzia). In prus de propònnere in sa giusta variedade e calidade alimentos mòlidos, segados a cantos o lìcuidos, est pretzisu tando permìtere a su pipiu de s’ispassiare a manigiare sa fruta, sa berdura, pro leare cunfidèntzia cun sa cosa de papare gosi comente est prima de la coghinare o de la segare a canteddos.

Su chi sos genitores depent fàghere est a incoragiare, non a costrìnghere su pipiu. S’achirimentu de sas preferèntzias o de su refudu pro sos alimentos dae banda de sos pipios est influentzada meda dae su tonu emotivu/afetivu assotziadu a sas interatziones chi s’acumprint durante s’atu de su mandigare. S’atentzione positiva de s’adultu podet favorire s’atzetatzione de unu alimentu nou, mentras sa pressione esertzitada pro induire su pipiu a finire su màndigu chi est in su pratu podet generare òdios permanentes pro cussa cosa de papare particulare. Si sas primas esperièntzias cun màndigos noos sunt positivas, su pipiu at a èssere motivadu a sighire cun s’esploratzione pro tastare e assazare alimentos noos, e  no at a bìdere su màndigu nou comente calicuna cosa de malu e de evitare.

Sos genitores devent dare su bonu esèmpiu. S’atzetatzione de alimentos noos est fatzilitada de prus si sos genitores dant su bonu esèmpiu personale e si favorint su consumu de cussos alimentos  cun cummentos bellos e faghende espressiones positivos cun sa cara. Sos pipios difatis tenent sa tendèntzia istintiva-imitativa de assagiare un’alimentu nou cando bident chi un’adultu familiare de su cale si fidant lu màndigat cun pràghere. Mandigare paris cun sa famìlia su matessi màndigu incoragit su pipiu e contribuit a li cunfirmare s’identidade sotziale sua, afòrtiat su sentidu suo de apartenèntzia a su grupu. Sos babbos tenent su còmpitu de detzìdere ite, cando, e in ue mandigare. Depent chircare de mandigare paris cun totu sa famìlia pro fàghere de manera chi su pastu siat un’apuntamentu colletivu isetadu dae su pipiu, chi non siat finalizadu solu a si prènnere sa brente.  In prus, non tocat mai fortzare sos pipios a mandigare si non tenent gana, pro ite s’at a otènnere s’efetu contràriu.

Su pipiu imparat pro mesu de sos signales internos suos de fàmene/satzadura a si autoregolare, si li benit cunsentidu de lu fàghere in manera ispontànea. Su pipiu tenet su deretu de detzìdere in modu lìberu si mandigare  e cantu mandigare de su chi sos babbos li proponent. S’aplicatzione de custu printzìpiu afòrtiat e consòlidat sa capatzidade de su pipiu de èssere autònomu, e est cunsiderada sa mègius pràtica de alimentatzione de numerosas agèntzias e organizatziones sientìficas.

Duncas, pro serrare, sa salude alimentare de sos pipios dipendet meda, o fintzas totu, dae su chi sos genitores detzident de fàghere in sos primos annos de vida. Custos annos sunt detzisivos pro s’isvilupu de sos gustos  de su minore. Una bona alimentatzione cheret nàrrere a pesare fìgios chi a mannos no ant a tènnere problemas de obesidade, de colesterolo e de diabete. Difatis, solu in casos raros custos disturbos chi amus elencadu dipendent dae alteratziones ormonales o dae càusas genèticas, ma a s’imbesse sunt acapiadas in modu istrintu a un’alimentatzione non curreta e disordinada.

S’educatzione a una alimentatzione curreta comintzat giai dae sos primos meses de vida. Est importante abituare su pipiu giai dae minore a s’alimentare in modu mescuru e vàriu, cun màndigos sanos e de calidade. Una dieta curreta e cun abitùdines sanas de vida reduint  difatis s’arriscu de maladias comente sa grassia e s’obesidades. Segundu sos nutzitzionistas e sos pediatras, su modu  mègius pro trasmìtere sas bonas abitùdines a sos pipios est fàghere a manera chi totu sa famìlia cumpartzat su matessi istile alimentare e de vida.

Su cumintzu de s’alimentatzione cumplementare (o istitamenentu) rapresentat su momentu chi sos genitores, si no l’ant giai fatu, devent detzìdere comente afrontare su tema de alimentatzione assumende·si una responsabilidade pretzisa e collende s’ocasione pro megiorare  sa dieta de totu sa famìlia, de mannos e de minores. Su momentu de su pastu est importante meda e devet èssere non solu nutrimentu fìsicu ma fintzas relatzione, pràghere e sotzialidade. Sos genitores sunt su modellu prus autorèvoles pro su pipiu e su modu chi issos e  sos àteros cumponentes de sa famìlia s’alimentant at a cunditzionare pro semper su modu de papare de su pipiu e duncas fintzas sa salude sua in su tempus benidore.

Giai durante sa gravidàntzia e s’allatamentu, sas mamas diant dèvere controllare cun pretzisione e cun obietividade su cumportamentu alimentare issoro e valutare si impreant in modu adeguadu alimentos cun efetos bonos pro sa salude, comente  berdura e fruta e si sighint una dieta echilibrada, acanta sunt presentes totu sos grupos alimentares, est a nàrrere vitaminas, proteinas, carboidratos, etc. in sa mesura giusta.

Una cosa chi in pagos ischint est chi su gustu s’isvilupat giai durante sa vida uterina. Duncas su pipiu si podet educare a su gustu giai prima de nàschere, pro ite sos gustos alimentares suos ant a dipèndere meda dae su chi sa mama papat. Tocat a nàrrere però chi sas preferèntzias in fatu de gustu non sunt immutàbiles, ma podent èssere modificadas dae sas esperièntzias sensoriales primidias. Medas istùdios subra sos cunditzionamentos ambientales dimustrant chi su pipiu s’abituat a sos sabores de sa dieta materna giai in ùtero e posca durante s’allatamentu. Custos “pontes sensoriales” chi collegant vida intra e extrauterina permitent a su pipiu de reconnòschere sos sabores a sos cales est giai istadu espostu, e de sos cales cunservat  sa memòria, fatzilitende in custa manera cun su cumintzu de s’alimentatzione cumplementare e duncas s’acetatzione de sos alimentos sòlidos chi benint reconnotos comente “familiares”, cun efetos chi durant in su tempus.

Sos pipios chi non sunt istados in manera pretzedente cunditzionados dae s’alimentatzione materna (si sa mama durante sa gravidàntzia e s’allatamentu no at sighidu una dieta vària e echilibrada) sunt prus predispostos a prefèrrere alimentos durches, salidos e sos gosi narados sabores “umami” (est a nàrrere unu de sos chimbe gustos fundamentales  intèndidos dae  sas papillas de su sabore – marigosu, durche, salidu, àtzidu e umami – assotziadu mescamente a su glutammatu presente in sos alimentos a base de petza) e alimentos cun elevada densidade energètica comente cussos cun una cuntzentratzione prus arta de grassos. In su pròpiu momentu sos pipios costumant a difidare de su sabore marigosu presente in diversas berduras e de su sabore àspidu de diversos frutos. S’indùstria alimentare ischit custas cosas, e difatis isfrutat meda custa tendèntzia, orientende sos consumos cara a produtos cun su sabore durche, grassu e salidu, est a nàrrere cussos prus atzetados dae sos minores finas dae sos primos meses de vida.

Ma comente propònnere sabores noos a su pipiu? Càpitat duncas a s’ispissu chi a su cumintzu sos crios refudent alimentos noos, mescamente si tenent unu sabore marigosu o àtzidu; de cunsighèntzia sos genitores, a pustis de unos cantos tentativos non los insistint prus, lassende·si cunditzionare dae una sèrie de aspetos comente s’espressione de sa cara de su pipiu interpretada in manera acrìtica comente crisu o disgustu, ma chi in realidade podet èssere dèvida a ispantu o interessu, comente est naturale cando si tenet  un’esperièntzia sensoriale noa. A s’imbesse, duncas tocat a non si pèrdere de ànimu e su pipiu, a pagu a pagu, at a imparare a connòschere cussos sabores e a los atzetare.

Una cosa fundamentale est a los lassare giogare cun su màndigu. In su primu annu de vida sos pipios, si benint postos in sas cunditziones de appoddigare e esplorare sa cosa de papare, imparant a connòschere e distìnghere sos màndigos chi benint propostos pro mesu de s’integratzione progressiva de informatziones e istrumentos sensoriales (de tipu visivu, tàtile, gustativu, su fragu e sa cunsistèntzia). In prus de propònnere in sa giusta variedade e calidade alimentos mòlidos, segados a cantos o lìcuidos, est pretzisu tando permìtere a su pipiu de s’ispassiare a manigiare sa fruta, sa berdura, pro leare cunfidèntzia cun sa cosa de papare gosi comente est prima de la coghinare o de la segare a canteddos.

Su chi sos genitores depent fàghere est a incoragiare, non a costrìnghere su pipiu. S’achirimentu de sas preferèntzias o de su refudu pro sos alimentos dae banda de sos pipios est influentzada meda dae su tonu emotivu/afetivu assotziadu a sas interatziones chi s’acumprint durante s’atu de su mandigare. S’atentzione positiva de s’adultu podet favorire s’atzetatzione de unu alimentu nou, mentras sa pressione esertzitada pro induire su pipiu a finire su màndigu chi est in su pratu podet generare òdios permanentes pro cussa cosa de papare particulare. Si sas primas esperièntzias cun màndigos noos sunt positivas, su pipiu at a èssere motivadu a sighire cun s’esploratzione pro tastare e assazare alimentos noos, e  no at a bìdere su màndigu nou comente calicuna cosa de malu e de evitare.

Sos genitores devent dare su bonu esèmpiu. S’atzetatzione de alimentos noos est fatzilitada de prus si sos genitores dant su bonu esèmpiu personale e si favorint su consumu de cussos alimentos  cun cummentos bellos e faghende espressiones positivos cun sa cara. Sos pipios difatis tenent sa tendèntzia istintiva-imitativa de assagiare un’alimentu nou cando bident chi un’adultu familiare de su cale si fidant lu màndigat cun pràghere. Mandigare paris cun sa famìlia su matessi màndigu incoragit su pipiu e contribuit a li cunfirmare s’identidade sotziale sua, afòrtiat su sentidu suo de apartenèntzia a su grupu. Sos babbos tenent su còmpitu de detzìdere ite, cando, e in ue mandigare. Depent chircare de mandigare paris cun totu sa famìlia pro fàghere de manera chi su pastu siat un’apuntamentu colletivu isetadu dae su pipiu, chi non siat finalizadu solu a si prènnere sa brente.  In prus, non tocat mai fortzare sos pipios a mandigare si non tenent gana, pro ite s’at a otènnere s’efetu contràriu.

Su pipiu imparat pro mesu de sos signales internos suos de fàmene/satzadura a si autoregolare, si li benit cunsentidu de lu fàghere in manera ispontànea. Su pipiu tenet su deretu de detzìdere in modu lìberu si mandigare  e cantu mandigare de su chi sos babbos li proponent. S’aplicatzione de custu printzìpiu afòrtiat e consòlidat sa capatzidade de su pipiu de èssere autònomu, e est cunsiderada sa mègius pràtica de alimentatzione de numerosas agèntzias e organizatziones sientìficas.

Duncas, pro serrare, sa salude alimentare de sos pipios dipendet meda, o fintzas totu, dae su chi sos genitores detzident de fàghere in sos primos annos de vida. Custos annos sunt detzisivos pro s’isvilupu de sos gustos  de su minore. Una bona alimentatzione cheret nàrrere a pesare fìgios chi a mannos no ant a tènnere problemas de obesidade, de colesterolo e de diabete. Difatis, solu in casos raros custos disturbos chi amus elencadu dipendent dae alteratziones ormonales o dae càusas genèticas, ma a s’imbesse sunt acapiadas in modu istrintu a un’alimentatzione non curreta e disordinada.