Imprentas 229 di Ivan Marongiu
Khaby Lame, su fenòmenu de Tik Tok, est s’italianu prus connotu in su mundu de sos mèdias sotziales, ma non tenet sa tzitadinàntzia italiana
In sos ùrtimos meses, su nùmene de Khaby Lame est essidu in totu sas primas pàginas de sos giornales italianos: est “su re de TikTok”, “s’italianu prus sighidu de TikTok”, “su torinesu chi at prus sighidores de Zuckerberg”. Lame est a beru unu fenòmenu de sa rete: pighende in giru sos tutorial de ìnternet s’est balangiadu in pagu tempus 61 milliones de sighidores in TikTok e 16 milliones in Instagram, superende fintzas cussos de su creadore de Facebook. Sa sua est istada contada comente un’istòria de riscatu: unu pitzocu de bint’annos, nàschidu in Sènegal e crèschidu in sas domos populares, chi a pustis de èssere istadu litzenziadu a càusa de sa pandemia, gràtzias a sa genialidade sua devenit non solu famadu meda, ma fintzas ricu.
Ma calicunu s’est abbigiadu chi cussa de Lame no est un’istòria perfeta: difatis, mancari sa fama sua de TikToker, Khaby non tenet galu sa tzitadinàntzia italiana. Lame difatis no est nàschidu in Itàlia, fintzas si siat arribbadu in Itàlia cando aiat un’annu ebbia e apat fatu totu sas iscolas de s’òbligu in Itàlia. In un’intervista issu etotu at ispiegadu chi su fatu de no èssere tzitadinu italianu l’est dende fintzas problemas pro su traballu suo, difatis at tentu problemas pro otènnere su passaportu pro sos Istados Unidos.
Sa situatzione de Khaby est sa matessi de medas giòvanos de orìgine istràngia nàschidos o crèschidos in Itàlia. Pro immoe, difatis, sa tzitadinàntzia s’otenet in manera automàtica solu pro nàschida (ius sanguinis), est a nàrrere si a su mancu unu de sos duos babbos est in possessu de sa tzitadinàntzia italiana, pro adotzione dae banda de unu tzitadinu italianu, opuru a su cumprimentu de sos degheoto annos de edade si sos babbos sunt istràngios e si si dimustrat de àere bìvidu in Itàlia “in manera legale e in manera contina”. Sos tzitadinos istràngios e extracomunitàrios podent devenire italianos solu a pustis de àere bìvidu deghe annos in Itàlia e dimustrende de àere achiridu unu rèditu personale e familiare de a su mancu oto mìgia èuros.
Sos tentativos de riformare sa tzitadinàntzia sunt istados medas: s’est faeddadu de un’ius soli temperadu, proposta avantzada cun unu Ddl in su 2015 e aprovada dae sa Càmera ma non dae su Senadu, chi previdiat sa possibilidade de otènnere sa tzitadinàntzia pro sos minores istràngios nàschidos in Itàlia cun unu genitore in possessu de su permissu de permanèntzia permanente o dae tempus meda; e fintzas de un’ius culturae, giai presente in su Ddl de su 2015 e torradu a propònnere in su 2018, de su cale diant àere benefitziadu sos minores istràngios nàschidos in Itàlia chi aerent cumpletadu a su mancu sas elementares. Su tema est torradu a pìgiu in sas ùrtimas chidas fintzas a càusa de sas decraratziones de Enrico Letta, chi at tzitadu su ius solos in s’arresonu suo de insediamentu a sa segreteria de su Pd e chi in sas dies coladas est torradu subra de s’argumentu, definende·lu “una batalla chi amus a fàghere non pro una chistione eletorale, ma pro su benidore de s’Itàlia”.
A sa data de su 1° de ghennàrgiu 2020, sos minores istràngios iscritos in sas anàgrafes comunales fiant unu millione e 78 mìgia. A custos s’agiunghent fintzas sos chi sunt divènnidos magiorennes ocannu ma chi no ant galu otentu sa tzitadinàntzia a càusa de sa burocratzia. Sunt medas sas cosas chi podent andare male in su protzessu de rechesta: bastat una sola permanèntzia a s’èsteru (a bias fintzas pro s’Erasmus) pro pregiudicare s’èsitu de sa dimanda, sena contare sa chistione de su traballu chi andat poderadu in su tempus.
B’at posca casos comente a cussu de Khaby Lame: persones giòvanas chi bivent in Itàlia dae prus de binti annos ma chi pro s’istadu non sunt italianas pro su simpre fatu chi non sunt nàschidas in su territòriu natzionale. Mancari Khaby siat “su re de TikTok” e no unu pitzocu cale si siat, e mancari siat reconnotu dae totus comente italianu, no at sa tzitadinantzia italiana.
Custu fatu nde bogat a campu fintzas un’àtera chistione, est a nàrrere chi pro unu chi est nàschidu foras de Itàlia, ma chi at semper bìvidu in Itàlia, sa tzitadinàntzia siat calicuna cosa chi si devet balangiare. A s’imbesse chie est nàschidu dae genitores italianos tenet sa tzitadinàntzia mancari non fatzat nudda pro si la “meritare”.
Mancari gasi sa lege italiana previdet una possibilidadea basada pròpiu in su mèritu: segundu s’artìculu 9 de sa lege 91/92, difatis si podet otènnere sa tzitadinàntzia pro àere “rèndidu servìtzios eminentes a s’Itàlia”, un’eventu chi est capitadu pagas bias dae s’aprovatzione de sa lege e chi est acapiadu a tzircustàntzias etzetzionales a beru. Est su casu, pro esèmpiu, de s’atleta Yassine Rachik, divènnidu italianu cun unu decretu de su presidente de sa Repùblica in su 2015. O de Ramy Shehata, chi cun unu cumpàngiu de classe de orìgine marochina aiat firmadu su dirotamentu de unu postale de sas mèdias in su 2019 mutende sa politzia. E posca b’at casos acanta sas protzeduras benint atzeleradas o semplificadas, ca sa tzitadinàntzia est netzessària, comente pro partetzipare a determinados eventos isportivos. S’annu coladu aiat fatu allegare meda su casu de su giogadore de fùbbalu uruguaianu Luis Suarez chi aiat otentu sa tzitadinàntzia in duas chidas ebbia, fintzas gràtzias a un’esàmene de italianu cuncordadu cun sos professores chi immoe est ogetu de un’indàgine de sa procura de Perùgia. Custos casos faghent pensare chi italianu est solu chie podet dare unu balore agiuntu indiscutìbile a s’Itàlia. S’importante, però, est chi custu balore si traduat in calicuna cosa de etzetzionale, chi si potzat bìdere, mesurare e tzelebrare: non bastat a fàghere parte in manera ativa de sa sotziedade e tènnere una vida normale comente a totus.
E difatis non sunt italianos sos milliones de istràngios chi traballant e contribuint a su Pil italianu, ma chi sigomente non faghent nudda de ispantosu, non podent èssere leados comente esèmpiu de orgògliu natzionale o èssere isfrutados dae sa retòrica natzionalista. Sa resessida de Khaby Lame est istada ispiegada comente unu casu de “gèniu italianu”, ma custa cosa a issu no l’at garantidu sa tzitadinàntzia e in ogni modu non podet èssere impreada comente fatore discriminante pro l’otènnere.
Fintzas chie no est unu gèniu diat dèvere àere su diritu de botare, biagiare, partetzipare a sas garas isportivas o a sos cuncursos pùblicos istabilidos dae su Paisu in ue est crèschidu, pròpiu comente càpitat a totu sos italianos biancos nàschidos dae babbos italianos biancos chi non ant peruna capatzidade istraordinàrias.
Est comente sos isportivos nieddos chi giogant in sas iscuadras italianas: in mosu ideale sunt cunnatzionales nostros, ma fintzas a cando binchent e donant prestìgiu a sa natzione. Però acabbant de lu èssere in su momentu chi, a esèmpiu, denùntziant su ratzismu de su paisu Nostru. Non si tratat de una retòrica de dereta: fintzas a manca sa regularizatzione de sos migrantes est cunsiderada non comente una cosa giusta, ma prus che totu netzessària: sos migrantes sunt ùtiles, faghent medas fìgios e faghent sos traballos chi nemos cheret fàghere prus. In pagos faeddos, nos serbint.
In custu modu sos deretos si trasformant in calicuna cosa chi si podet negotziare, chi dipendent dae su modu chi unu s’est cumportadu e si cumportat, e non sunt prus calicuna cosa chi ispetat a totus dae sa nàschida, in manera indistinta e universale. S’augùriu duncas est chi sa tzitadinàntzia non bèngiat dada a Khaby Lame ebbia, ma fintzas a totus cuddos italianos de sa segunda generatzione chi l’isetant oramai dae medas annos, e chi custu bèngiat fatu non gràtzias a una cuntzessione ispetziale, ma gràtzias a una lege bàlida pro totus. Ca Khaby Lame at a èssere fintzas su re de TikTok, ma pro su paisu Suo no est mancu unu tzitadinu comunu.