Imprentas 228 di Ivan Marongiu
Monumentos abertos lompet a bintighimbe annos: in santugaine torrat sa manifestatzione dedicada a su turismu culturale
Editzione nùmeru bintighimbe pro Monumentos Abertos, unu progetu ùnicu in Sardigna chi interessat deghinas de Comunos, fintzas extra isulanos, unu nùmeru mannu de iscolas, istudiantes e voluntàrios, pro fàghere bisitare a residentes e turistas logos de interessu istòricu, artìsticu e archeològicu de s’Ìsula.
Duncas s’at a realizare torra, in totu sa Sardigna e non solu, unu percursu articuladu a s’iscoberta de sa bellesa e de s’istòria de sas tzitades e de sas biddas minores, in sas costas e in s’internu. S’apuntamentu de ocannu cun Monumentos Abertos at a èssere dae su 23/24 de santugaine, datas acanta at a èssere presente fintzas in su cabulogu isolanu, a su 4/5 nadale, segundu una “fòrmula mista”: cun sa realizatzione de materiales digitales e, si at a èssere permìtidu, fintzas in presèntzia.
“Unu progetu – ispiegant sos organizadores – Monumentos Abertos, chi oe pòmpiat a su benidore siat pro s’allargamentu a su fronte natzionale, siat creende ocasiones de esperièntzias e cumpetèntzias cun àteros sugetos chi òperant in su campu de sa gestione e valorizatzione de su patrimòniu culturale in Itàlia e in Europa”.
In su 2022 Monumentos Abertos at a lòmpere unu cuartu de sèculu. E s’editzione 2021 at a èssere unu percursu de acurtziada a unu traguardu gasi significativu pro custa rete manna de turismu culturale, partetzipada e difùndida in su territòriu, cun nùmeros importantes: dae su 1997 (in sas primas 23 editziones in presèntzia) prus de bator milliones de bìsitas ghiadas fatas dae 160.000 istudiantes e prus de 60.000 voluntàrios chi ant contadu e custoidu belle 1.700 monumentos in prus de 160 comunos, prima de sa Sardigna ebbia, posca fintzas in Piemonte, Emìlia-Romagna, Pùglia e Lombardia.
Tra sos reconnoschimentos istitutzionales dados a Monumentos Abertos tocat a mentovare su Prèmiu de s’Unione Europea pro su Patrimòniu Culturale/Europa Nostra Awards, assignadu in su 2018 a Berlinu, tra 160 candidaduras presentadas dae organizatziones bènnidas dae 31 paisos de totu Europa, pro sos resurtados etzetzionales cunsighidos in sa categoria “Cunservatzione, Chirca, Contribuidos esemplares e Educatzione, Formatzione e Sensibilizatzione”.
“In sos raportos fitianos chi tenimus cun sos Comunos amus bidu chi b’at unu disìgiu mannu de torrare a cumentzare – ispiegat Massimiliano Messina presidente de Imago Mundi e tra sos imbentores de sa manifestatzione in su 1997. “B’at crititzidades, ma semus andende a in antis. S’atitudine nostra est semper istada sa de antitzipare sas cosas, sos progetos e posca fàghere a manera chi sas istitutziones s’acùrtzient a nois. Est una progetatzione dae su bassu, posca in su cursu de sos annos su raportu cun sas istitutziones est devènnidu semper prus forte. Pro esèmpiu, pro fatzilitare s’organizatzione de sas bìsitas ghiadas in sos giassos e monumentos de deghinas de Comunos, firmamus unu protocollu de acordu cun s’Anci Regionale e s’Anci Giòvanos regionale”.
Non pro nudda Monumentos Abertos faghet parte, dae su 2019, de sos Istados generales de sa gestione dae su bassu de su patrimòniu culturale. Semper in s’òtica de progetare “dae su bassu”, est paradigmàtica s’istòria de sa nàschida de sa manifestatzione, contada dae Massimiliano Messina: “Fìamus chimbe pitzocos, Vito Biolchini, Giuseppe Crubu, Massimiliano Rais, Armando Serri e deo. S’assessore comunale a sa Cultura de tando, Gianni Filippini, nos definiat ‘giòvanos intelletuales’ de sa Casteddu de cuddos annos e sighit galu oe a nos mutire gasi. Giai in su 1993 fìamus resèssidos a atzèdere a sa Losa de Santa Restituta pro la libertare de s’àliga chi si fiat ammuntonada in sos annoss. In su ’94 fiat naschidu s’assòtziu Ipogeo e aìamus aviadu sas primas bìsitas ghiadas a sa Crèsia de Santa Restituta. Fìamus 70 sòtzios e resessìamus a nos organizare cun turnos mensiles”.
In su 1997 sa primu editzione de Monumentos Abertos “aiat interessadu totu su mundu de s’assotziatzionismu pro fàghere bisitare trinta monumentos, fintzas sa Turre de Santu Pancràtziu, serrada dae unos 15 annos”. In su 1999 su passàgiu de su testimòngiu dae Ipogeo a Imago Mundi. “In sos ùrtimos annos sa manifestatzione est istada ogetu de istùdiu dae banda de parlamentares europeos e amministradores de medas Paisos europeos, ammentat Messina. “Durante una permanèntzia de formatzione aprovadu in collaboratzione cun s’Universidade de Casteddu, una polìtica de s’Ile de France, Béatrice Lecouturier, chi fiat istada candidada sìndiga de Parigi, nos aiat naradu chi Monumentos Abertos aiat potentzialidades incredìbiles e de chèrrere esportare su progetu in sa capitale frantzesa”.
Un’esperièntzia de repìtere, duncas, Monumentos Abertos, cun unu benidore de relatziones chi mirat a arribbare addae de su mare. Custu mancari siat tra sos progetos chi s’annu coladu sunt istados segados dae sos contributos de s’ex Lege regionale n.7 de su 1955 pro sas manifestatziones mannas de interessu turìsticu e sa motivatzione est sa detzisione dae banda de s’assessoradu regionale de su Turismu de unu sistema cun “click day” pro s’assegnatzione de sos contributos.
Monumentos abertos naschet in Casteddu in su 1997 (annu de sa prima editzione, in realidade s’idea naschet in s’annu pretzedente, in su 1996 pro initziativa de s’assotziatzionismu tzivile e culturale cun sa punna de sensibilitzare sos tzitadinos a si torrare a apropiare de sas traditziones tziviles issoro, fàghere connòschere a sos giòvanos su passadu de sa tzitade acanta bivent e afortiare su sentidu de apartenèntzia de sa colletividade a su patrimòniu culturale issoro. Dae su 1999 su moderadore de sa rete est s’onlus Imago Mundi, assòtziu reconnotu in su 2016 comente sugetu giurìdicu de su Registru regionale de sas persones giurìdicas de deretu privadu acanta sa Presidèntzia de sa Regione Autònoma de sa Sardigna.
Sas ghias sunt belle totus istudiantes de sas iscolas mèdias e superiores. Sa partetzipatzione andat dae sas iscolas primàrias a s’Universidade. Sos laboratòrios didàticos e sas fainas pro sas iscolas sunt una parte de importu de s’organizatzione e benint realizadas tra su mese de nadale e su mese de abrile. Sa manifestatzione s’acumprit siat in beranu siat in atòngiu, e a s’ispissu at una antitzipatzione in ocasione de sas Dies Europeas de su Patrimòniu (GEP) in collaboratzione cun su MiBACT.
In unas cantas tzitades sos monumentos sunt “collegados” tra issos cun diversos artifìtzios, istrumentales o ideales, propostos dae s’organizatzione e a disponimentu gratùitu de sas persones chi cherent bisitare sos monumentos. Dae unos cantos annos difatis est tivu unu progetu de s’Universidade de Casteddu, su Trentapiedi. In Cuartu Sant’Aleni pro esempru in s’editzione 2007 e in sa de su 2008, sos monumentos fiant collegados cun unu carru elètricu. In Carbònia imbetzes s’est pessadu de collegare sos monumentos cun unu treninu turìsticu. In su 2016, su primu annu pro sos comunos de Tàtari e S’Alighera, est ostadu creadu unu beru itineràriu tra sos duos tzentros emepr pro mesu de su treninu birde.
Dae su 2014 sa rete est devènnida natzionale cun una prima adesione de duos comunos de su Piemonte: Mango e Santo Stefano Belbo e in su 2016 est intradu a fàghere parte de sa rete piemontesa fintzas su Comunu de Castiglione Tinella. A pustis de su triènniu de isperimentatzione in sas Langas piemontesas, in sos territòrios contados dae Cesare Pavese e Beppe Fenoglio, sa manifestatzione s’est estèndida in àteros logos de s’Itàlia. In su 2020 a càusa de sa pandemia s’est acumprida un’editzione totu digitale a tìtulu “Monumentos Abertos: anticorpos de bellesa”, chi at interessadu bator regiones e ses comunos: S’Alighera, Casteddu e Ceraxus in Sardigna, Ferrara in Emilia Romagna, Como in Lombardia e Bitonto in Pùglia.