Imprentas 195 – Sa luta de Autumn Peltier pro su deretu a s’abba de sos nativos canadesos

Imprentas
Imprentas
Imprentas 195 - Sa luta de Autumn Peltier pro su deretu a s'abba de sos nativos canadesos
Loading
/

Imprentas 195 – Sa luta de Autumn Peltier pro su deretu a s’abba de sos nativos canadesos

Imprentas
Imprentas
Imprentas 195 - Sa luta de Autumn Peltier pro su deretu a s'abba de sos nativos canadesos
Loading
/

Imprentas di Ivan Marongiu

Sa luta de Autumn Peltier pro su deretu a s’abba de sos nativos canadesos

Autumn Peltier est una difendidora de s’abba chi a 8 annos ebbia at comintzadu sa luta sua  pro su deretu a s’abba potàbile de sas tribùs nativas canadesas.

In sas benas de Autumn Peltier curret su sàmbene de sos nativos Wikwemikong, una tribù First Nation, sos nativos canadesos, chi dae chentinas dae annos, paritzu tempus a in antis de s’arribu de Colombu, bivent in sas fritas praterias in su nord de s’Ontàriu. Sa domo sua est in su Lagu Huron, unu de sos Lagos Mannos de su Nord Amèrica, su majore de grupu de lagos de abba durche de sa Terra. In s’imaginàriu custas sunt terras chi si pensat siant semper istadas ricas de abba, cun sas tzascadas de su Niagara e sas costas infinidas de su Lagu Superiore. Epuru fintzas in custas terras b’est su perìgulu de abarrare sena  tènnere atzessu a s’abba, de si la bìdere furare de sas cumpangias mannas de imbutilliamentu, comente Nestlè Waters, o fintzas incuinare dae operatziones de bogadura petrolìfera. Prus che totu si s’est membros de una Natzione Primàrgia comente cussa de sos Wikwemikong.

“Sighimus a retzire istòrias e tesimonias de membros de sas comunidade de sas Primas Natziones chi non podent prus bufare s’abba issoro, pro ite est luada dae s’incuinamentu e dae sa segadura de sas cunduturas”, contat Autumn Peltier durante un’intervista in videocunferèntzia a unu giornale ambientalista. Mancari siat galu una pitzoca, issa faeddat cun sa seguridade de chie at esperièntzia meda subra de sos codio suos. S’esperièntzia de chie at giai bìvidu batallas medas (e derrotadas) subra de sa pedde sua. Faghet belle timoria intèndere una boghe gasi sèria, chi ogna tantu però traighet sa timidesa e s’indetzisione tìpica de una pisedda de 16 annos. Autumn at comintzadu a oto annos sa gherra sua. E de abba suta de sos pontes, comente si narat, nd’at coladu meda a beru. Mancari a s’ispissu non cudda cristallina e lìmpida chi s’imàginat de bìere in sas campedas canadesas.

“Apo detzìdidu de devènnere una water defender, una difendidora de s’abba, a pustis de àere partetzipadu a una tzerimònia de s’abba in unu bidditzolu in ue non b’aiat atzessu a abba segura e potàbile”, ispiegat Autumn. “Fia abarrada corfida meda dae su fatu chi paritzos piseddos de s’edade mea, oto annos, no ischiant mancu ite esseret unu rubineto cun s’abba potàbile. Pro bufare e pro si sabunare deviant pònnere a buddire s’abba in pingiadas mannas. Un’ingiustìtzia profunda. Non podia abarrare immòbile sena fàghere nudda, devia reagire”. E duncas Autumn detzidet de agire. Su matessi annu pedit a sos babbos de partetzipare a medas tzerimònias de s’abba in Ontàrio. A li dare s’esèmpiu fiat istada sa tzia Josephine Mandamin, chi pro diversu tempus at fatu s’ativista pro su deretu a s’abba, organizende protestas in s’àrea de sos Lagos Mannos pro garantire s’atzessu a s’abba neta a totu sas comunidades. Custa fèmina est istada numenada ambasciadora, reconnota dae totu sos capos, de sas tribùs de su territòriu suo, cun su tìtulu de Protedora de s’Abba, chi  gherrat pro s’atzessu universale a custu elementu fundamentale pro sa vida. “Est unu diritu nostru, s’oro biaitu est unu de sos elementos prus sacros in sa cultura nostra” narat cun unu tonu de boghe fieru e orgugliosu.

Sa fama sua at crèschidu meda durante s’interventu tentu in su 2016 durante un’assemblea de sas Primas Natziones, sas tribùs nativas canadesas, in presèntzia de su primu ministru Justin Trudeau, un’interventu de su totu improvisadu e a foras dae su tzerimoniale ufitziale. “L’apo ofertu una tatza prena de abba pro si nde segare su sidis, narende·li de no èssere de acòrdiu cun sos suberoso de su guvernu pro sa gestione ìdrica in Cànada, totus a dannu de sa gente nostra. Trudeau at fatu unu muntone de promissas pro sistemare sas cosas. Ma in su matessi tempus at autorizadu su fàbricu de s’oleodotu Kinder-Morgan. E solu calicunu mese a oe b’est istada una foraessida manna de petròliu in sa regione de sa Colùmbia Britannica. Comente podimus sighire a nos fidare de issu?”.

S’annu coladu a sas Natziones Unidas custa fèmina coragiosa at allegadu a sos leaders mundiales de sa chistione de s’amparu de sas risursas ìdricas de su praneta, in su cuntestu de s’abertura de sa prima dècada de mobilitatzione internatzionale pro s’abba e s’isvilupu sustenìbile.

“Totus ascurtant ma nudda càmbiat”, narat Autumn, cumbinta e segura. “Oe b’at chentinas de comunidade chi ant retzidu s’avisu de non bufare abba, cussigende de la pònnere a buddire. Ma prima chi sutzedat calicuna cosa sas autoridades federales podent fàghere colare fintzas  prus de un’annu. E totu abarrat comente fiat a in antis. Sunt sos giòvanos, sos chi oe ant sèighi annos, chi sunt cambiende, cussos chi ant interiorizadu a beru su disafiu ambientale”. Mancari deghènnios de polìticas progressistas, durat galu un’ategiamentu chi si podet mutire “de ratzismu ambientale” in sos cunfrontos sas Primas Natziones. A s’ispissu medas de chie s’oponet benit reprìmidu dae sa politzia, iscutu, denuntziadu e postu in càmera de riflessione. “Sa brutalidade de sas fortzas de s’òrdine est unu signale de custa ingiustìtzia ratziale”. Ma non solu.

A s’ispissu sas rechertas de sas comunidades sunt disconnotas in manera sistemàtica. Mentras sas comunidades biancas canadesas, fintzas sas chi bivent in sos ungrones prus a largu de su Canada, sunt semper serbidas dae unu sistema ìdricu modernu, non faghet a nàrrere sa matessi cosa pro sas comunidades autòctonas. “Mescamente sas comunidades chi bivent in sos territòrios setentrionales, in ue non b’at infrastruturas, caminos detzentes e collegamentos istradales, e chi duncas s’agatant in cunditziones de sutaisvilupu grave. Nemos los agiudat e nemos pensat a sa sorte issoro”. In su Canada ricu e progressista su caminu est longu meda. Ma Autumn promitet de sighire a lutare finas a sa fine. “Non podimus bufare nen su dinari nen su petròliu, tocat a fàghere totu su chi est possìbile pro s’abba. Fintzas lutare a costu de sa vida nostra”.

Water Defenders, Difendidores de s’Abba, est unu progetu de Water Grabbing Observatory, fundadu in ocasione de sos deghe annos de su reconnoschimentu de su deretu umanu a s’abba. Una sèrie de intervistas de totu su mundu ant a contare batallas tziviles dae su bassu in defensa de s’abba. Unu lota intesa  suta totu sos puntos de bista, contra sa fura de sas risursas e contra sas òperas mannas e piticas chi faghent dannu a  sas comunidades e a su patrimòniu naturale. Unu muntone de persones comunas, òmines e fèminas, chi in totu su mundu amparant  e tutelant unu deretu fundamentale. A cumentzare dae su 22 de martzu, Die mundiale de s’abba, ogni mese Water Grabbing Observatory at cumentzadu a contare in su giornale in lìnia LifeGate s’istòria de unu personàgiu chi s’est impignadu pro tutelare sa risursa prus pretziosa chi tenimus. Pro torrare a afirmare su balore de su deretu a s’abba.

Pro serrare, sas majores crititzidades pro su deretu a s’abba sunt istada cumproadas in s’Àfrica Subsahariana e in unas cantas regiones de s’Àsia, comente Tzina e Ìndia, in ue a sa sovrapopulatzione s’agiunghent sos problemas comente incuinamentu e cambiamentu climàticu. Maria Nara, sa diretora de su Dipartimentu pro sa salude pùblica de s’OMS at ispiegadu chi ogna investimentu postu in èssere pro remòvere sos arriscos ambientales s’at a traduire in efetos positivos mannos pro sa salude.

Prus de 800 pipios morint ogni die a càusa de s’abba luada. Petzi cando totus ant a pòdere dispònnere de servìtzios ìdricos seguros, at a èssere possìbile augurare s’eliminatzione de totu sas mortes evitàbiles a  suta de sos 5 annos,  obietivu chi faghet parte de  s’Agenda ONU 2030. S’ammissione internatzionale de su deretu umanu a s’abba no at portadu  finas a como, mancari sos passos acumpridos in sa distributzione, perunu cambiamentu epocale, abarrende unu reconnoschimentu formale ebbia. Est netzessàriu chi sos Istados si dòngent de fàghere pro s’efetiva aplicatzione sua, de manera chi totus la potzant impreare, ca s’abba est istada proclamada patrimoniu de s’umanidade, pro ite sena de issa no esistet vida.

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *