Imprentas 99 – A chentannos dae sa naschida de su partidu sardu

Imprentas
Imprentas
Imprentas 99 - A chentannos dae sa naschida de su partidu sardu
Loading
/

Imprentas 99 – A chentannos dae sa naschida de su partidu sardu

Imprentas
Imprentas
Imprentas 99 - A chentannos dae sa naschida de su partidu sardu
Loading
/

A chentannos dae sa naschida de su partidu sardu  di Francesco Oggianu

Chent’annos faghed, tra Macumere, Oristanis e Tatari est naschidu su Partidu Sardu. Est bistadu fundadu in su 1921 dae Camillu Bellieni e Emilio Lussu, paris cun atteros cumbattentes de sa prima gherra mondiale, che eniana guasi tottus dae sa Brigata tataresa, cun d’unu programma autonomista. A pustis de sa segunda gherra mondiale su partidu sardu had fattu unu pattu cun su partidu de azione, fintzas a cheì’intrare in su partidu sotzialista italianu. Had poi partecipadu a sas coaliziones regionales de sa Democrazia Cristiana cun sa guida de una maggioranzia cun su Partidu Comunista e cun su Psi (dae su 1984 fintzas a su 1989) pustis had fattu sa chirrada indipendentista pro sa Sardigna in su 1981. Pro custos cambiamentos sa linea politica in sos annos had fattu dividere su partidu. A pustis de haere dadu s’appoggiu, a sa fine de su noranta, a sas listas progressista e de s’Olia, a sas eleziones regionale de su 2009 had sigladu un’alleanzia programmatica cun su Pdl de Berlusconi, s’Udc e Riformadores sardos e cun cussos su partidu sardu had guvernadu sa Sardigna fintzas a su 2013. A livellu europeu su partidu sardu ha fundadu paris cun atteros partidos, s’alleanzia libera Europa, dae inube peroe est bistadu suspesu in su mese de austu de su 2018, ca si est alleadu cun sa Lega de Matteo Salvini.

Torramos a sas origines de custu partidu. Chi deppiad essere su partidu de sos sardos. Sa Sardigna, chi haiad partecipadu in prima linea a sa prima gherra mondiale cun duos reggimentos compostos dae solu sardos, sa Brigata tataresa, non est abbarrada frima a sos fermentos a pustis de sa gherra, rappresentados, a livellu nazionale dae s’associassione nazionale de sos cunbattentes. SU 16 de martu de su 1919, su tenente Camillu Bellieni, mutiladu de gherra, paris Arnaldo Satta Branca, su fizzu de Pietro, paris cun atteros proprietariu de su giornale Sa Nuova Sardegna, , had fundaduu a Tatari su settinìmanale sa oghe de sos cumbattentes. In austu poi est naschidu Su Solco, inube bi collaburad s’inzegneri Davide Cova. Sa ffederazione sarda de s’associassione de sos cumbattentes est naschida a Nugoro su 25 de maju de su 1919, chi cheridad s’autonomia amministrativa de sa Sardigna dae su guvernu centrale. Dae su 22 a su 27 de su mese de lampadas de su 1919, a Roma bi 4st bistadu su primu cungressu nazionale de s’associassione de sos cumbattentes, chi had approvadu unu programma politicu. Efisio Mameli, professore de chimica de s’Universidade de Tatari, had dimandadu pro sa Sardigna s’autonomia finaziaria, paris cun s’autonomia amministrativa.

Su 14 de capidanni de su 1919, in Macumere, est bistada definida s’istruttura de s’associassione regionale sarda. In cussa occasione, Emiliu Lussu, capitanu de sa Brigata Tataresa, de ideas repubblicanas, had propostu de si unire a su movimentu autonomista, naschidu in su 1914, cun sa rivista Sardigna, fundada dae duos istudentes, Attiliu Deffenu, esponente de su sindacadu rivoluzionariu, studente de giurisprudenzia a Pisa e Davide Cova, studente de inzegneria a Milano. Pustis, su 9 de frearzu de su 1918, est bistada fundada sa rivista Su Populu Sardu diretta dae Davide Cova cun Egidiu Pilia, Filiberto Farci e Rinaldo Caddeo, chi affrontaiada medas problemas d sa Sardigna. In su mese de maju, Umberto Cao, professore e avvocadu, in s’istudiu legale sou, s’annu a pustis, sun bintrados comente praticantes Emiliu Lussu e Pedru Mastino, tottas duos avvaocados, pubblicande si libereddu Pro s’Autonomia. Su 16 de santandria de su 1919, s’associassione nazionale de sos cumbattentes si presentad a sas eleziones politicas nazionales comente lista su Partidu de sos cumbattentes e had ottennidu su 4,1 pro chentu e 20 seggios. In Sardigna, Lussu non teniad ancora s’edade pro si podere candidare, ma sun bistados eleggidos tres deputados: Mauro Angioni, Pedru Mastino e Paulu Orano, intelletuale accursu a su sindacalismu rivoluzionariu.

A su terzu cungressu regionale de sos cumbattentes, chi est bistadu fattu in Macumere s’otto e su noe de austu de su 2020< est bistada approvada sa carta de Macumere, proposta da Emiliu Lussu e Lionello De Lisi. In cussa si dimandada, pro s’Italia, sa costituzione in istadu repubblicanu cun sa previsione de una Sardigna autonoma e cussu federadu. In sas eleziones provinciales de su 1920, in Tatari, sa lista de sos cumbattentes hana cconquistadu sa maggioranzia e Pedru mastino est bistadu eleggidu presidente de su cunsizzu provinciale. Lu faghed solu pro ses meses. Su 16 de abrile de su 1921, in sa sala de su cumbentu de sos Iscolopos de Oristanis, est bistadu abertu su quartu cungressu de sos cunmbattentes sardos. Camillo Bellieni had premidu pro su superamentu de s’istruttura associativa e sa trasformazione de su movimentu de sos cumbattentes in partidu politicu, cun sa sovranidade popolare, autonomia amministrativa, autonomia doganale e sa chistione sotziale.

Su 17 de abrile de su 1921, cun s’approvazione de sos battoro puntos zittados, est naschidu ufficialmente su Partidu sardu d’azione, cun Bellieni segretariu.

In sas eleziones politicas de su mese de maju de su 1921, su partidu sardu had regortu unu terzu de sos elettores de sa sardigna, su doppiu de sos votos sotzialistas e tres bortas in prusu de su partidu popolare italianu. Pedru Mastino e Paolu Orano sun bistados cunfirmados deputados e sun bistados eeleggidos fintzas Umberto Cao e Emiliu Lussu. Su matessi Lussu est intervennidu pro sa prima orta a Montecitorio s’otto de su mese de nadale de su 1921, in occasione de su dibattitu de s’indipendenzia irlandese, precisande chi su Partidu sardu est autonomista e non separatista. Sa tesi est bistada ribadida dae Bellieni, a su cungressu de su partidu chi est bistadu fattu a Oristanis in su mese de ennarzu de su 1922, faedande in limba. Su matessi annu in Sardigna si sun formados sos primo gruppos fascistas de cumbattimentu. Su partidu nazionale fascista benid lueego finanziadu, fintzas a livellu locale, dae s’industria mineraria Ferruccio Sorcinelli, proprietariu de su giornale L’Unione Sarda, in funzione contro sos operaios.

Su terzu cungressu de su Partidu sardu est bistadu fattu a Nugoro, su 28 e 29 de santaianu de su 1922. Su matessi tempus bi est bistada sa marcia de sos fascistas a Roma. Pustis Mussoli had inviadu in Sardigna su generale Gandolfo, pro proporrere a su Psd’az sa fusione cun su partidu nazionale fascista. Lussu est bistadu cuntrariu a s’accordu, ma a su fascismu hana aderidu Enrico Endrich e su deputadu Paulu Orano. In su cungressu chi s’est bistadu fattu in Macumere a sos primos de martu de su 1923, si sunu fronteggiadas duas miziones, cussa sarda, presentada dae Davide Cova, Juanne Battista Puggioni, Emiliu Lussu e Pedru Mastinu e cussa de sos sustendores de sos fascistas. Ma est in Macumere su 27 de capidanni de su 1925, pro su cungressu de su partidu sardu, chi s’istoricu Girolamu Sotgiu had nadu chi est bistada sa manifestazione prus manna contra a su fascismu. Sos 1250 congresistas hana cunfirmadu s’opposizione a su fascismu. In Macumeres est intervennidu fintzas su comunista Ruggero CGrieco, cun d’unu messaggiu de Antoni Gramsci, pro s’unidadee tra sos massaios ee operaio, ma non li est bistadu cuncedidu de faeddare.

Pustis Emiliu Lussu est bistadu cundannadu a s’esiliu in s’isula de Lipari, dae inube si ch’est fuidu, paris cun Carlo Rosselli e Francesco Fuasto Nitti. A Parigi in su mese de austu de su 1929 had fundadu su movimentu antifascista Zustissia e Libertade. Su 21 de lampadas de su 1934, a Bono est bistadu fattu su cungressu, a sa cua, de su partidu sardu. A pustis de aere liberadu sa Sardigna, si sun fatta sas seziones, arrivane a 251 cun 37 mizza iscrittos. A sas eleziones de s’assemblea costituente de sa Repubblica Italiana, in su 1946, su psd’az est resessidu a eleggere Emiliu Lussu e Pedru Mastino. A chent’annos dae sa naschida de su partidu, s’attera die in Oliana su cunsizzu comunale had creffidu faghere unu ameentu importante, intitulande sa carrela principale da sa idda a Mario Melis, sardista de ispiccu, mortu annos faghed.Cursu Mario Melis, chi de Oliana est bistadu sindigu, a su postu de Vittorio Emanule de Savoia. Unu sinnale importante de comente sa Sardigna est una regione autonoma sardista non solu in sos pabilos, ma fintzas in sa cultura. Mancari como su Partidu Sardu de Cristian Solinas siad alleadu de unu partidu continentale, chi de sardu non tened nudda.

 

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *